Czytaj:BEZ AUTOKREACJI

Filmowiec i dokumentalista Robert Ćwikliński, Bogna Błażewicz

W poznańskim środowisku artystycznym niewiele jest postaci, które w swej działalności skupione byłyby bardziej na innych twórcach niż na sobie. Ta zasada dotyczy zresztą nie tylko Poznania. Jedną z najbardziej naturalnych, by nie rzec typowych, cech twórcy jest zwykle dążenie do wyeksponowania siebie i swoich dokonań. Robert Ćwikliński, niezależny flmowiec urodzony i mieszkający w Poznaniu, wybrał zupełnie inną formę tworzenia – nie zabiega o zaistnienie, lecz promuje... innych. Z pasją zapisuje ich osiągnięcia, zadaje pytania, dokumentuje poszczególne etapy ich pracy. Rejestruje to, co nie powinno, jego zdaniem, przepaść. „Chowa się” przy tym za swoimi flmami, by prezentować ich bohaterów, a nie siebie. Jakim więc dla polskiego środowiska flmowego musiało być zaskoczeniem, że ktoś, kto stroni od mediów, nie używa autokreacji, zdobywa złoty medal na 51. New York Festivals (2008). Jego dokumentalny flm Stefan Norblin został nie tylko dostrzeżony przez międzynarodowe jury, ale i uznany za najlepszy w swej kategorii. Podczas gdy serwisy prasowe obiegała wieść o triumfe Polaka, w środowisku panowało zaskoczenie. „A kto to w ogóle jest?” – zastanawiano się, bo medale dostają przecież tylko ludzie z kręgu.

No właśnie – a kto to jest Robert Ćwikliński? Robert Ćwikliński zrealizował wiele flmów, ale dopiero teraz – trochę wbrew własnej woli – wciągnięty został do panteonu polskiej sztuki flmowej. W 1987 roku zakłada niezależną frmę producencką Vimax, którą kieruje do dziś, wkrótce zaczyna rejestrować swego rodzaju kronikę kulturalną regionu dla Biblioteki im. Raczyńskich. To był jego pomysł, poprzez który przełamywał opór ludzi kultury wobec mediów, pozwalał wypowiadać się przeciwstawnym stronom (na przykład arcybiskupowi Strobie i sekretarzowi Łukasikowi), rejestrował ważne wydarzenia, wypowiedzi. Do tej idei udało mu się przekonać ówczesnego dyrektora Biblioteki Raczyńskich – Janusza Dębskiego (za jego życia zrealizowano 90 procent nagranych materiałów flmowych). To była udana współpraca.

Ćwikliński świadomie postanowił swe zawodowe życie związać z kulturą, która z wszystkich dziedzin interesowała go najbardziej. Wyczulony był na to, co cenne i ważne, postanowił więc ocalić pamięć o wyjątkowych ludziach i ideach. Co istotne – działo się to w czasach, gdy twórcy powiedzieli mediom „nie”, ryzykując zatarcie śladów po własnej działalności. Interlokutorami twórców i animatorów kultury byli m.in.: Ewa Piotrowska, Katarzyna Pajowa-Próchnicka, Zdzisław Dworzecki, Piotr Frydryszek, Waldemar Łazuga, Wojciech Makowiecki. Ze zrealizowanych wtedy materiałów do dziś można korzystać – są bowiem źródłem wiedzy o czasach i ważnych postaciach, o kulturalnych planach, pomysłach, działaniach w Poznaniu tego okresu. I tak na przykład dla potrzeb tegorocznego Jubileuszu 80. Urodzin prof. A. Kurzawskiego w Galerii Miejskiej „Arsenał”„odkurzono” jedną z taśm Archiwum Biblioteki, na której zarejestrowana była (w 1987 roku) rozmowa Wojciecha Makowieckiego z profesorem.

Fragment artykułu

Czytaj:HISTORIA ZATOCZYŁA KOŁO

O filmie "Stefan Norblin" z jego twórcą Robertem Ćwiklińskim rozmawia Bożena U. Zaremba

Polska kultura kryje w sobie jeszcze wiele zapomnianych rozdziałów - to wniosek, jaki nasuwa się po obejrzeniu filmu dokumentalnego Roberta Ćwiklińskiego o Stefanie Norblinie. Nazwisko to kojarzy się na ogół z rodziną przemysłowców; być może ktoś pamięta o Janie Piotrze Norblinie, wybitnym malarzu okresu stanisławowskiego. Natomiast postać ich potomka, Stefana, popularnego przed II wojną światową portrecisty, ilustratora, plakacisty, autora teatralnej scenografii i kostiumów, wreszcie projektanta wnętrz, została całkowicie wykreślona z polskiej kultury i dopiero niedawno przypomniania za sprawą tego znakomitego dokumentu.

Robert Ćwikliński, absolwent Wyższej Szkoły Muzycznej w Poznaniu, jest doświadczonym producentem, reżyserem i scenarzystą filmów dokumentalnych o kulturze i sztuce. Podkreśla, że nie robi filmów dla specjalistów, chociaż stara się, żeby i oni coś z nich wynieśli. W filmie o Norblinie reżyserowi udało się "ożywić" twórczość tego artysty poprzez odpowiedni montaż, cyfrowy kolaż i wykorzystanie archiwalnych zdjęć. Film w przejmujący sposób przybliża widzowi także jego życie - od sukcesów wśród artystycznej i politycznej śmietanki przedwojennej Warszawy, poprzez ucieczkę z Polski po wybuchu wojny, imponujące kontrakty artystyczne w Iraku i Indiach, po całkowitą porażkę w Nowym Świecie i tragiczny finał. Film został zrealizowany z dociekliwością i rzetelnością badacza naukowego, a z drugiej strony - z pasją i wrażliwością artysty na piękno dzieł Norblina i na tragedię jego życia. Walory tego dokumentu zostały docenione przez juty 51. New York Festival 2008, na którym film otrzymał główną nagrodę w kategorii filmów biograficznych.

Jak doszło do realizacji tego filmu?
O wszystkim zadecydował przypadek. Zainteresowała mnie tym tematem pani Maria Karwowska, która zetknęła się z twórczością Stefana Norblina [w pałacu Umaid Bhawan w Jodhpur], gdy z ramienia instytutu Adama Mickwicza przygotowywała w 2007 roku Polskie Dni w Indiach. Później zresztą bardzo pomagała w pozyskaniu cennych materiałów. Przyznam szczerze, że nigdy wcześniej nie słyszałem o Stefanie Norblinie i tym bardziej byłem zaskoczony, kiedy dowiedziałem się, że projektował wystrój wnętrz największego na świecie zespołu pałacowego i że maharadża powierzył jego artystycznej wizji swój pałac w Jodhpur. Kiedy rozpoczynałem pracę nad filmem, Norblin wydawał mi się zupełnie innym człowiekiem - prawdę o nim odkrywałem dopiero podczas całej kwerendy i samej realizacji filmu.

 Fragment wywiadu zamieszczonego na łamach Przeglądu Polski, TYGODNIOWEGO DODATKU KULTURALNEGO nowego dziennika, 12 grudnia 2008

Czytaj: SZTUKA O SZTUCE

O filmach Roberta Ćwiklińskiego SZTUKA O SZTUCE, Bogna Błażewicz

Dokumenty Roberta Ćwiklińskiego sa czymś więcej niż tylko zapisem rozmowy czy relacją ze spotkania - są portretami twórców, którzy wypowiadają się poprzez sztukę. Skonstruowane precyzyjnie, z wizualną i muzyczną wrażliwością, są sztuką.

Filmowy dorobek Ćwiklińskiego jest rozległy i różnorodny, co stanowi spore zaskoczenie dla tych, którzy, jak i pisząca te słowa, dowiedzieli się o istnieniu tego interesującego twórcy, dopiero gdy w 2008 roku otrzymał Złoty Medal na 51. Mew York Festivals za dokument biograficzny "Stefan Norblin" (2007). Nadal jednak pozostaje postacią mało znaną. Na jego dorobek skadają się produkcje o bardzo różnym charakterze. Jest to ponad 500 godzin programu antenowego, między innymi reportaże, filmy o muzykach, zapisy wydarzeń i rozmów (z udziałem Jerzego Waldorffa, Czesława Miłosza, Krzysztofa Pendereckiego, Guntera Grassa) czy wreszcie dokumenty o artystach.

Urodzony i mieszkający w Poznaniu Robert Ćwikliński działalność filmową zaczynał w 1987 roku, gdy współzałożył firmę Vimax Studio Video (z czasem przekształciła się w TV Vimax). Wtedy w codziennej praktyce uczył sie filmowego i telewizyjnego rzemiosła. W swoich produkcjach często jest nie tylko reżyserem, ale również autorem scenariusza, opracowania muzycznego (z wykształcenia jest muzykiem po poznańskiej Akademii) jak i tekstu do filmu. Jest perfekcjonistą.

Wśród jego bardzo zróżnicowanych produkcji muzycznych są m.in. "Pocztówki z Sopotu", będące krótkimi rozmowami i prezentacjami Edyty Górniak, Justyny Steczkowskiej, Chucka Berry'ego, Grzegorza Ciechowskiego, Aleksandra Maliszewskiego, programy muzyczne z udziałem zespołu wokalnego Affabre Concinui, recital Hanny Banaszak, cykle filmów edukacyjnych "Poznajemy instrumenty orkiestry symfonicznej", "Polskie tańce narodowe", reportaże: "Musique et Amitie", "Z muzyką po Europie", "Wieniawski w Brukseli". Ćwikliński zrealizował również telewizyjne adaptacje do oper "Don Carlos" i "Rigoletto" Giuseppe Verdiego oraz "Latającego Holendra" Richarda Wagnera. Jego najnowsza produkcja to muzyczny reportaż "Jak powstawała Polska Orkiestra Sinfonia Iuventus" (2008, dla TVP Kultura), opowiadający o narodzinach orkiestry, której inicjatorem jest wielki polski dyrygent Jerzy Semkow.

Szczególnie interesujące w twórczości Ćwiklińskiego sa jednak filmy dokumentalne o malarzach. Wrażliwość wizualna autora sprawia, że te dokumenty stają się swego rodzaju żywymi obrazami, blisimi sztuki wideo. Wynika z nich konkretne przesłanie, a wśród intrygujązych, zapadających w pamięć kadrów toczy się spójna opowieść o człowieku i artyście.

Fragment artykułu zamieszczonego na łamach KINA, kwiecień 2009